تإثیر میزان وانواع دینداری بر اعتماد اجتماعی دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده: اعتماد اجتماعی به عنوان شاخصی از سرمایه اجتماعی، عنصری کلیدی در برقراری تعاملات اجتماعی و یکی از بنیان های اساسی نظم و همبستگی اجتماعی است. پیامدهای مثبت اعتماد اجتماعی از جمله سلامت جسمی و روانی شهروندان، مشارکت در طرح های توسعه، کارایی نظام اقتصادی و سیاسی جامعه، تسهیل فرآیندهای مشارکتی و ... از طرفی پیامدهای منفی فقدان اعتماد مانند بی ثباتی سیاسی، نارضایتی عمومی، رواج دروغ و نادرستی، و در کل عدم رعایت اخلاق در جامعه، قانون گریزی و ... موجب شده اند تا اعتماد به عنوان یک متغیر نرم در کانون توجه نظریه پردازان نظم اجتماعی و نیز برنامه ریزان و سیاست گزاران اجتماعی قرار گیرد. زوال اعتماد در یک دهه گذشته از مباحث مهم در جامعه ایران بوده است و شواهد موجود نشان می دهند که اعتماد در جامعه ما وضعیت چندان مطلوبی ندارد. افزایش یا کاهش اعتماد اجتماعی از عوامل و متغیرهای بسیاری تاثیر می پذیرد که یکی از مهم ترین آنها دینداری است. دین یکی از ابزارهای سازمان دهنده اعتماد است که به طرق مختلف عمل می کند. عقاید دینی نوعا قابلیت اطمینان و اتکا را وارد تجربه رویدادها و وضعیت ها می کنند و چارچوبی تشکیل می دهند که بر اساس آن می توان رخدادها و وضعیت های مذکور را تبیین نمود و در مقابل آنها واکنش نشان داد. تمامی پژوهش های صورت گرفته وجود رابطه مستقیم میان دینداری و اعتماد اجتماعی را نشان داده اند. بر همین مبنا، در تحقیق حاضر بررسی تاثیر میزان و نوع دینداری بر اعتماد اجتماعی را در بین دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی هدف خود قرار داده و به بررسی آن پرداخته ایم. در بخش مبانی نظری، دیدگاه های نظری را به سه دسته خرد، کلان و تافیقی تقسیم نموده و چارچوب نظری ره به صورت تلفیقی تدوین نموده ایم. نظریه های خرد در تحلیل و بررسی اعتماد به عوامل فردی و خرد توجه دارند. یعنی عواملی که متاثر از برخوردها، مبادلات و یا ویژگی های زیستی، روانی و شخصیتی فرد یا افراد است. کلمن از این دست نظریه پردازان است. در مقابل نظریه های خرد، نظریه پردازان کلان نگر مانند پارسونز، تونیس، دورکیم و ... معتقد به عوامل ساختاری و کلان اعتماد هستند. همه این نظریه پردازان، سطح تحلیل کلان را برای بررسی خود درباره اعتماد برگزیده و در بررسی و تحلیل مفهوم اعتماد، سطح مطالعه خود را بر روی ساخت اجتماعی متمرکز ساخته اند. نظریه های تلفیقی، به صورت همزمان به سطوح خرد و کلان و مباحث جامعه شناختی و روان شناختی و روان شناسی اجتماعی توجه داشته و با اخذ عناصری از هر کدام از این سطوح، می کوشند نظریه ای جامع تر و فراگیر تر در خصوص اعتماد اجتماعی ارائه دهند، به نحوی که این نظریه بتواند وجوه بیشتری از واقعیت را پوشش داده و اعتماد اجتماعی را در سطح گسترده تری تبیین نماید. گیدنز و زتومکا برجسته ترین نظریه پزدازان تلفیقی اعتماد اجتماعی هستند. تحقیق حاضر یک پژوهش پیمایشی است که داده های آن از طریق پرسش نامه در بین 400 نفر از دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی جمع آوری شده اند. این افراد با استفاده از نمونه گیری سهمیه ای متناسب انتخاب شده اند. داده ها با استفاده از نرم افزار spss و تکنینک های آماری در دو سطح توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهند که: میزان اعتماد اجتماعی در بین جمعیت نمونه در مجموع، در حد متوسط قرار دارد. اعتماد اجتماعی در بعد نهادی از دو بعد تعمیم یافته و بین شخصی بالاتر بوده است. در بعد بین شخصی، بیشترین میزان اعتماد به خانواده و خویشاوندان نزدیک وجود داشته و هر چه از سطح خانواده به سمت دیگران عام حرکت می کنیم، از شعاع اعتماد کاسته می شود. متغیر مستقل تحقیق، دینداری است که یافته های تحقیق نشان می دهند میزان دینداری پاسخگویان در بعد اعتقادی بالا و در بعد مناسکی پائین تر از سایر ابعاد است. همچنین رابطه ای مستقیم میان میزان دینداری و اعتماد اجتماعی( و نیز دو بعد بین شخصی و نهادی) وجود داشته و با افزایش میزان دیندای بر میزان اعتماد اجتماعی نیز افزوده شده است. دینداری به لحاظ نوع آن نیز به چهار گونه سکولار، سنتی، رادیکال و نامتمایز تقسیم شده است. نتایج نشان می دهند که در تمامی ابعاد اعتماد اجتماعی، نمره افرادی که دینداری شان از نوع سکولار بوده است، کمتر از دیگران می باشد. یعنی دینداران سکولار کمتر از سایرین اعتماد اجتماعی دارند. در بعد تعمیم یافته و بین شخصی، میزان اعتماد دینداران سنتی و در بعد نهادی، میزان اعتماد دینداران رادیکال بیشتر از سایر افراد بوده است. کلیدواژه ها: اعتماد اجتماعی، نظم اجتماعی، انسجام اجتماعی، سرمایه اجتماعی، دینداری، شعاع اعتماد.